: هدف این بررسی، تهیه آزمون تصویری بررسی ولع ‌مصرف در معتادان مواد افیونی با به‌کارگیری شاخص‌های تصویری ایجاد‌کننده ولع مصرف بود. روش: 175معتاد به مواد افیونی در پنج گروه (تزریق هرویین، کشیدن هرویین، استنشاق هرویین، کشیدن و خوردن تریاک و کشیدن کراک)، که طی 11 ماه در سال‌های 1385 و 1386 به مرکز ملی مطالعات اعتیاد ایران مراجعه کرده بودند، در این بررسی شرکت کردند. تهیه آزمون در مراحل زیر انجام شد: استخراج نشانه‌های تصویری ایجاد‌کننده ولع در جلسات تبادل افکار متخصصان و معتادان، دسته‌بندی و تهیه تصاویر تأثیرگذار از لیست نشانه‌ها، رتبه‌بندی شدت ولع ایجاد شده با تصاویر توسط معتادان، دسته‌بندی و چینش نهایی، تهیه آزمون تصویری ارزیابی ولع مصرف کامپیوتری در گروه‌های مختلف معتادان مواد افیونی در پنج گروه، تعیین امتیاز ولع مصرف در معتادان مواد افیونی و بررسی میزان اعتمادپذیری آزمون‌ها در ایجاد ولع مصرف. همه آزمودنی‌ها به پرسش‌نامه ویژگی‌های جمعیت‌شناختی، چک‌لیست علایم محرومیت و مسمومیت مواد، پرسش‌نامه افسردگی بک، آزمون ریون و شاخص شدت اعتیاد پاسخ دادند. داده‌ها به‌کمک روش‌های آمار توصیفی و ضریب همبستگی پیرسون تحلیل شدند. یافته‌ها: میانگین نمرات ولع مصرف القاشده به‌وسیله آزمون‌ها در گروه آزمودنی‌های مصرف‌کننده کشیدنی کراک و مصرف‌کننده تزریقی هرویین به میزان معنی‌داری بالاتر از ولع مصرف در دو گروه مصرف‌کنندگان تریاک بود (21/12=F، 001/0p<). آزمون تعقیبی توکی تفاوت میانگین نمرات ولع مصرف را در مصرف‌کنندگان هرویین با تریاک (89/27=I-J ، 001/0p<) و در مصرف‌کنندگان کراک و تریاک (89/27=I-J ، 001/0p<) معنی‌دار نشان داد. بررسی میزان پایایی نتایج به‌دست آمده در آزمون‌های ولع مصرف به‌وسیله دو روش آلفای کرونباخ و دونیمه‌سازی، نشانگر پایایی خوب آزمون در بیشتر آزمون‌ها (به‌جز مواردی از آزمون‌های تریاک) بود. میزان ولع مصرف با سن (26/0- =r ، 001/0p<) و طول دوره سوءمصرف مواد ارتباط منفی (23/0- =r ، 01/0p<) و با نمره ترکیبی مشکلات خانوادگی شدت اعتیاد ارتباط معنی‌دار داشت ( 18/0=r ، 05/0p<). نتیجه‌گیری: با تهیه آزمون ارزیابی ولع مصرف در گروه‌های مختلف معتادان مواد افیونی، که از اعتبار و پایایی مناسبی برخوردار باشد، می‌توان به شناسایی بیشتر ویژگی‌های این پدیده به‌کمک روش‌هایی چون تصویربرداری عملکردی مغز و ارزیابی پیش از دوره‌های درمانی و پس از آن و تعیین میزان موفقیت پروتکل‌های درمانی در کاهش ولع مصرف یاری رساند. هم‌چنین با این روش می‌توان رابطه پدیده ولع مصرف با سایر ویژگی‌های بیماری اعتیاد را بررسی کرد.

در این پژوهش کوشش شده است با ترجمه نسخه‌های اصلی چهار پرسش‌نامه آیزنک، بارت، دیکمن و زاکرمن، و به‌کارگیری آنها در افراد سالم و مصرف‌‌کنندگان مواد افیونی، میزان روایی و پایایی نسخه‌های فارسی این پرسش‌نامه‌ها بررسی شود. روش: نسخه فارسی چهار پرسش‌نامه تکانشگری آیزنک، حس‌جویی زاکرمن، تکانشگری بارت و تکانشگری دیکمن توسط دو گروه افراد سالم (39 نفر) و مصرف‌‌کنندگان مواد افیونی (30 نفر) تکمیل شدند. ارزیابی پایایی به روش ثبات داخلی انجام شد. برای ارزیابی روایی، دو روش هم‌خوانی داخلی بین مقیاس‌ها و روش مقایسه گروه‌های شناخته‌شده به‌کار برده شد. یافته‌ها: ضریب آلفای کرونباخ در چهار پرسش‌نامه بارت، دیکمن، زاکرمن و آیزنک در هر دو گروه بین 40/0 تا 83/0 بود. به‌جز عامل خستگی‌پذیری شاخص زاکرمن (ضریب 22/0) زیرشاخص‌های پرسش‌نامه‌ها، در پرسش‌نامه بارت همبستگی معنی‌داری (4/0=r) با یکدیگر نشان دادند. بین عوامل تکانشگری در سایر پرسش‌نامه‌ها با نتیجه بارت همبستگی معنی‌داری به‌دست آمد. امتیاز شاخص تکانشگری بارت و عوامل تکانشگری سایر پرسش‌نامه‌ها در گروه مصرف‌کننده مواد به‌طور معنی‌داری (001/0p<) بیش از گروه افراد سالم بود ولی در زمینه عوامل مخاطره‌جویی و ماجراجویی تفاوتی دیده نشد. هم‌چنین مصرف مواد به‌عنوان یک عامل مهم در تعیین امتیاز تکانشگری شاخص بارت و عوامل تکانشگری در سایر پرسش‌نامه‌ها به‌دست آمد. سن، جنس و میزان تحصیلات نیز در تعیین این امتیاز نقش دارند. نتیجه‌گیری: نسخه فارسی چهار پرسش‌نامه بارت برای تعیین میزان تکانشگری از پایایی و روایی مطلوبی برخوردار است. به نظر می‌رسد در بین معتادان ایرانی وجود زمینه‌های تکانشگری و نه گرایش‌های مخاطره‌جویی شاخص اصلی روانشناختی پدیده اعتیاد باشد.

این پژوهش با هدف بررسی ویژگی‌های روانسنجی فرم کوتاه مقیاس ترس از ارزیابی منفی (FNES-B) در یک نمونه غیربالینی از دانش‌آموزان انجام شده است. روش: 325 دانش‌آموز (143 پسر و 182 دختر) که به روش چندمرحله‌ای- تصادفی، انتخاب شده بودند، به فرم کوتاه مقیاس ترس از ارزیابی منفی و پرسش‌نامه تنیدگی ناشی از انتظارات تحصیلی پاسخ دادند. در این پژوهش، برای تعیین روایی عاملی FNES-B، تحلیل عامل تأییدی و برای بررسی همسانی درونی آن ضرایب آلفای کرونباخ به‌کار برده شد. یافته‌ها: نتایج تحلیل عاملی تأییدی نشان دادند، در حالی‌که الگوی تک‌عاملی FNES-B برازش قابل قبولی با داده‌ها دارد، الگوی دوعاملی آن (شامل پرسش‌های نمره‌گذاری مثبت و معکوس) برازش بهتری با داده‌ها به‌دست داد. داده‌ها هم‌چنین پایایی نمرات FNES-B را تأیید نمودند. به بیان دیگر، همسانی درونی برای عامل نمره‌گذاری‌شده مثبت (87/0=α) و برای مقیاس کامل FNES-B (84/0=α) خوب و برای عامل نمره‌گذاری‌شده منفی (47/0=α) قابل قبول بود. نمرات FNES-B با نمرات پرسش‌نامه تنیدگی ناشی از انتظارات تحصیلی همبستگی معنی‌دار نشان داد (001/0p<). دانش‌آموزان دختر در مقایسه با دانش‌آموزان پسر در FNES-B نمرات بالاتری داشته‌اند. نتیجه‌گیری:�FNES-B دارای پایایی و روایی لازم برای اندازه‌گیری ترس از ارزیابی منفی در دانش‌آموزان است.

هدف پژوهش حاضر بررسی نقش پیش‌بینی‌کنندگی هوش هیجانی و رویارویی مذهبی در بهبودی یا بازگشت به سوءمصرف مواد بود. روش: در یک بررسی 62 مرد مراجعه‌کننده به مراکز ترک اعتیاد «تولد دوباره» و «امید» شهرستان نجف‌آباد که به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شده بودند در دو گروه پاک (31 نفر با سابقه پاکی دست‌‌کم یک‌سال) و بازگشتی (31 نفر با سابقه پاکی کمتر از یک‌سال) به‌کمک مقیاس شیوه‌های رویارویی مذهبی و پرسش‌نامه هوش هیجانی- صفتی، گردآوری شدند داده‌ها با بهره‌گیری از روش آماری تحلیل ممیز و آزمون t برای گروه‌های مستقل تحلیل شدند. یافته‌ها: افراد پاک و بازگشتی تفاوت معنی‌دار در سه متغیر رویارویی مذهبی درون شخصی (001/0p<)، رویارویی مذهبی بیرون اجتماعی (05/0p<) و هوش هیجانی (001/0p<) داشتند. آزمون تحلیل ممیز نیز نشان داد که بر پایه دو متغیر رویارویی مذهبی درون شخصی و هوش هیجانی، می‌توان 79% از افراد بهبودیافته و بازگشتی را از یکدیگر متمایز نمود. نتیجه‌گیری: رویارویی مذهبی درون شخصی مهمترین عامل تمایز گروهی برای طبقه‌بندی مراجعان به مراکز ترک اعتیاد در دو گروه پاک یا بازگشتی است.

نظر به اهمیت نقش عوامل جمعیت‌شناختی مانند سن، جنسیت، میزان تحصیلات، نوع ماده مصرفی، روش مصرف، سابقه درمان‌های پیشین و شدت اعتیاد در شدت ولع مصرف و به دنبال آن موفقیت درمان، این پژوهش با هدف بررسی ارتباط میان این عوامل با شدت تجربه ولع مصرف در معتادان به تزریق هرویین انجام شده است. روش: در این بررسی 26 نفر آزمودنی مرد معتاد به هرویین تزریقی، از میان معتادان در حال مصرف غیردرمان‌جو تهرانی بر پایه روش نمونه‌گیری گلوله برفی انتخاب، پس از مصاحبه اولیه وارد بررسی شده و به فرم ویژگی‌های جمعیت‌شناختی و شاخص شدت اعتیاد پاسخ دادند. سپس شدت ولع مصرف فرد ارزیابی گردید که بر پایه آن آزمودنی‌ها به دو گروه پاسخ‌گو و غیر پاسخ‌گو به نشانه‌های ولع مصرف تقسیم شدند. یافته‌ها: گروه پاسخ‌گو افرادی با سن کمتر، طول مدت اعتیاد کمتر، هزینه روزانه مصرف مواد بالاتر، علایم محرومیت از مواد بیشتر و شدت اعتیاد بیشتر در بسیاری از ابعاد شاخص شدت اعتیاد (ASI)�بودند. هم‌چنین سن و میزان تحصیلات همبستگی معنی‌دار منفی و طول دوره سوءمصرف، هزینه روزانه مصرف و زیرشاخص‌های مواد، مشکلات قانونی و مشکلات روانپزشکی همبستگی معنی‌دار با میزان گزارش فردی ولع مصرف داشتند. نتیجه‌گیری: برخی عوامل جمعیت‌شناختی می‌توانند عوامل مهمی در پیش‌بینی میزان ولع مصرف فرد معتاد باشند که خود از ابعاد مورد توجه در انحراف از فرآیند درمان است. تأثیرگذاری مستقل مثبت معنی‌دار عوامل شدت علایم محرومیت و شدت اعتیاد در مدل رگرسیون خطی بیانگر ارتباط دو طرفه سوءمصرف مواد و ولع مصرف است. تأثیر مستقل منفی معنی‌دار طول دوره سوءمصرف مواد در مدل رگرسیون خطی در این بررسی می‌تواند بیانگر سیر تبدیل یک رفتار تکانشی به یک رفتار جبری در فرآیند پیشرفت اعتیاد باش

پژوهش حاضر با هدف مقایسه ویژگی‌های شخصیتی، اختلال‌های شخصیت و راهبردهای مقابله‌ای (مبتنی بر شیوه‌های حل مسأله) در معتادان خودمعرف و گروه بهنجار انجام شده است. روش: 50 نفر معتاد خودمعرف که برای نخستین بار به مرکز درمانی معتادان بهزیستی شهر رشت مراجعه کرده بودند در یک بررسی توصیفی- مقطعی با 50 نفر از افراد بهنجار که از نظر برخی ویژگی‌های جمعیت شناختی با یکدیگر همتا شده بودند، مقایسه شدند. برای گردآوری داده‌ها، پرسش‌نامه نئو (فرم تجدیدنظرشده کوتاه) (NEO-FFI-R)، مقیاس چندمحوری بالینی میلون- 2 (MCMI-II) و مقیاس سبک حل مسأله (PSS) به‌کار برده شد. داده‌‌های گردآوری شده به‌کمک ضریب همبستگی و تحلیل واریانس چندمتغیره تحلیل شدند. یافته‌ها: معتادان در مقایسه با گروه بهنجار در بعد شخصیتی روان‌رنجورخویی (N)، نمره بالاتر و در ابعاد شخصیتی دلپذیربودن (A)، انعطاف‌پذیری (O) و باوجدان‌بودن (C) نمره پایین‌تری به‌دست آوردند (05/0p<). در بعد شخصیتی برون‌گرایی (E) بین دو گروه تفاوتی دیده نشد. بین گروه معتادان خودمعرف و گروه بهنجار در بیشتر شاخص‌های آسیب شخصیت تفاوت معنی‌دار دیده شد و معتادان در این شاخص‌ها به نمرات بالاتری دست یافتند (05/0p<). هم‌چنین معتادان در مقایسه با گروه بهنجار، بیشتر شیوه‌های حل مسأله غیرسازنده مانند پرهیز و درماندگی را به‌کار می‌بردند (05/0p<). نتیجه‌گیری: ارزیابی سه حوزه هم‌پوش ویژگی‌ها، مشکلات و اختلال‌های شخصیت در معتادان دربردارنده اطلاعات مهمی‌ برای تعریف، شناسایی و درمان این گروه است.

پژوهش حاضر به منظور بررسی اثربخشی درمان گروهی شناختی- رفتاری بر بهبود مهارت‌های مقابله‌ای و پیش‌گیری از عود در افراد معتاد انجام شده است. روش: در یک پژوهش شبه آزمایشی30 نفر از معتادانی که در مرکز خودمعرف بهزیستی شیراز دوره سم‌زدایی را با موفقیت به پایان رسانده بودند، در دو گروه آزمایش (15 نفر) و گواه (15 نفر) بررسی شدند. گروه آزمایش به مدت 12 جلسه 90 دقیقه‌ای تحت درمان گروهی شناختی- رفتاری قرار گرفتند و گروه گواه درمان خاصی دریافت نکردند. همه شرکت‌کنندگان در پژوهش، در آغاز پژوهش و دو ماه پس از پایان درمان، پرسش‌نامه راهبردهای مقابله‌ای کارور را تکمیل کردند و از نظر مورفین ادرار مورد سنجش قرار گرفتند. برای تحلیل داده‌ها روش‌های آمار توصیفی، آزمون خی‌دو و آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌گیری‌های مکرر به‌کار برده شد. یافته‌ها: نتایج آزمون خی‌دو گویای معنی‌داربودن تفاوت دو گروه از لحاظ میزان عود بود (01/0p<). آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌گیری‌های مکرر بین دو گروه از نظر میزان بهره‌گیری از راهبردهای مقابله‌ای مسأله‌مدار و اثر تعاملی سبک مقابله‌ای مسأله‌مدار در مرحله پس‌آزمون تفاوت معنی‌دار نشان داد (001/0p<). نتیجه‌گیری: درمان گروهی شناختی- رفتاری در بهبود سبک‌های مقابله‌ای و پیش‌گیری از عود افراد معتاد مؤثر است.

نظر به اهمیت تجربه ولع مصرف در تداوم اعتیاد به مواد، این پژوهش با هدف بررسی تعیین تفاوت‌های فعالیت مغزی دو گروه معتادان به هرویین تزریقی پاسخ‌دهنده به نشانه‌های تصویری ایجادکننده ولع مصرف و گروهی که به این نشانه‌ها پاسخ نمی‌دهند، انجام شده است. روش: در یک بررسی مورد- شاهدی، 26 آزمودنی مرد معتاد به هرویین تزریقی، از میان معتادان در حال مصرف غیردرمان‌جوی تهرانی انتخاب شدند و پس از انجام یک مصاحبه نیمه‌ساختاریافته و تطبیق با معیارهای DSM-IV برای شرکت در این بررسی فراخوانده شدند. از هر آزمودنی پرسش‌نامه ویژگی‌های جمعیت‌شناختی، شاخص شدت اعتیاد و فرم علایم محرومیت پیش از آغاز تصویربرداری، گرفته شد. هر یک از آزمودنی‌ها به‌کمک آزمون تصویری تحریک ولع مصرف، و بهره‌گیری از تصویربرداری رزونانس مغناطیسی عملکردی یا fMRI مورد تصویربرداری عملکردی قرار گرفتند. گزارش فردی ولع مصرف آزمودنی‌ها، پس از پایان جلسه تصویربرداری، توسط یک شاخص آنالوگ بینایی ( VAS) سنجیده شد. هم‌چنین 15 نفر آزمودنی سالم بدون سابقه سوءمصرف مواد به‌عنوان گروه کنترل مورد تصویربرداری عملکردی مغزی قرار گرفتند. تحلیل سیگنال تغییرات سطح اکسیژن‌رسانی مغزی (BOLD) به‌دست‌آمده در طی تصویربرداری عملکردی مغزی، توسط نرم افزار FSLTM انجام شد. یافته‌ها: بین فعالیت شکنج‌های مغزی آزمودنی‌های پاسخ‌گو و غیرپاسخ‌گو تفاوت معنی‌داری دیده شد (01/0p<). آزمودنی‌های پاسخ‌گو (ولع مصرف بالاتر از 70 در VAS) فعالیت قشر مغز در این مناطق را نشان دادند: شکنج سینگولیت قدامی‌چپ، شکنج رکتوس قدامی‌چپ، شکنج میداربیتال فرونتال قدامی‌چپ (مناطق 24، 11 و 25 برودمن)، هسته اکومبنس چپ (منطقه 34 برودمن)، و شکنج سوپریور فرونتال قدامی‌چپ، شکنج سوپریور مدیال فرونتال قدامی‌راست، میدل فرونتال قدامی‌راست (مناطق 10،8و9 برودمن). آزمودنی‌های غیرپاسخ‌گو (ولع مصرف پایین‌تر از 30 در VAS) هیچ تفاوت معنی‌داری در فعالیت مغزی با گروه بهنجار نداشتند. آنالیز FEAT نشان داد نمره وضعیت مصرف مواد در شاخص شدت اعتیاد (ASI)، با فعالیت مغزی در گروه پاسخ‌گو ارتباط معنی‌دار دارد (01/0p<). نتیجه‌‌گیری: افرادی که به نشانه‌های مربوط به مصرف با ولع مصرف پاسخ نمی‌دهند،‌ همانند گروه بهنجار، فعالیتی در مناطق مربوط در fMRI نشان نمی‌دهند. در فرآیند القاء ولع مصرف هرویین، که توسط نشانه‌های مربوطه در افراد مصرف‌کننده ایجاد می‌شود، همان مناطق مغزی دخالت دارند که در فرآیند پاداش/تنبیه درگیر می‌باشند. سیستم لیمبیک/ پارالیمبیک و لذت/ بازداری در القاء ولع مصرف هرویین شرکت دارند. نتایج این بررسی در طراحی روش‌های مداخله‌ای در کنترل ولع مصرف اهمیت بالایی خواهد داشت.

این پژوهش با هدف بررسی ارتباط میان شدت ولع مصرف و شاخص‌های تکانشگری در سه گروه اصلی معتادان به مواد افیونی در ایران (هرویین، کراک و تریاک) انجام شده است.روش: 77 آزمودنی مرد معتاد در سه گروه: مصرف‌کننده هرویین تزریقی و استنشاقی (37 نفر)، مصرف‌کننده کراک تدخینی (17 نفر) و تریاک تدخینی (23 نفر) به‌کمک یک مصاحبه نیمه‌ساختاریافته و تطبیق با معیارهای راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی، نشر چهارم (DSM-IV) در مورد اعتیاد از میان مراجعه‌کنندگان به درمانگاه مرکز ملی مطالعات اعتیاد ایران برای شرکت در این بررسی انتخاب شدند. نخست از هر آزمودنی اطلاعات جمعیت‌شناختی گرفته شد. برای بررسی ابعاد گوناگون تکانشگری، نسخه کامپیوتری مقیاس‌های بارت و زاکرمن و پرسش‌نامه‌های دیکمن و آیزنک به‌کار برده شدند. برای سنجش شدت ولع مصرف از آزمون کامپیوتری شاخص‌های تصویری ایجادکننده ولع مصرف برای معتادان مواد افیونی (هرویین، کراک و تریاک) بهره گرفته شد. یافته‌ها: یافته‌ها نشان‌دهنده بالاتربودن میزان تکانشگری حرکتی و کژکنشی در مصرف‌کنندگان هرویین، در مقایسه با مصرف‌کنندگان تریاک و درجه بالاتر تجربه‌طلبی و خستگی‌پذیری در مصرف‌کنندگان کراک بود. گروهی که ولع بیشتری را تجربه کرده‌ بودند، میزان بالاتری در بی‌برنامگی، تکانشگری حرکتی و شناختی و نمره کلی در آزمون بارت نشان دادند. میزان ولع مصرف در آزمودنی‌ها با سن آنان و نمره تکانشگری عملکردی ارتباط معکوس معنی‌دار و با نمره کلی مقیاس تکانشگری بارت ارتباط مستقیم معنی‌دار نشان داد. نتیجه‌گیری: ویژگی‌های شخصیتی، می‌توانند عامل پیش‌بینی‌کننده مهمی برای میزان ولع مصرف در معتادان مواد افیونی باشند، لذا توجه به این جنبه‌ها می‌تواند به انتخاب درمان مناسب روان‌شناختی جهت کنترل ولع مصرف که مهم‌ترین پیش‌آیند بازگشت به مصرف مواد است، بیانجامد.

رفتارهای تکانشی و خطرپذیری که مجموعاً با عنوان رفتارهای مخاطره‌آمیز خوانده می‌شود، دربرگیرنده طیف گسترده‌ای از رفتارهای رشدنایافته، لذت‌جویانه و عموماً همراه با درجات خطر بالا هستند. می‌توان ادعا نمود تکانشگری هسته اصلی بسیاری از آسیب‌های اجتماعی مانند بی‌بندوباری جنسی، قماربازی‌ بیمارگونه، سوءمصرف مواد، اختلال‌های شخصیت و بزهکاری است. در کشور ما با توجه به جوان‌بودن هرم جمعیت کشور و نرخ بالای بزهکاری و سوءمصرف مواد، نیاز قابل توجهی به پژوهش و ابزارسازی در زمینه تکانشگری و رفتارهای تکانشی احساس می‌شود. با وجود اهمیت این مقوله در روانشناسی و روانپزشکی، در زمینه تعاریف ارایه شده توافق کمی وجود دارد. در این مقاله مروری، تلاش شده است تعاریف گوناگونی که تاکنون از پدیده تکانشگری ارایه شده و هم‌چنین رویکردهای متفاوتی که در ارزیابی آن به‌کار گرفته شده است، در مجموعه‌ای یک‌پارچه گردآوری شود. هم‌چنین در این مقاله انواع روش‌های موجود و نمونه‌های به‌کار برده شده برای ارزیابی این رفتارها و تجارب موجود در داخل کشور معرفی شود. در پایان نیز راهکارهای مختلف درمانی در این زمینه مورد بحث و جمع‌بندی قرار می‌گیرد.

اصلاحیه

اختلال‌های روانی یکی از مشکلات مهم بهداشتی هستند و موجب کاهش کیفیت زندگی و زیان‌های اقتصادی می‌شوند (استفنز1 و جوبرت2، 2001؛ استون3، سیوسو-ماتئوس4 و چاترجی5، 2004). بررسی‌ها اثر مثبت فعالیت‌های حرکتی را بر بیماری‌های مزمن قلبی و عروقی، دیابت و چاقی نشان داده‌اند، اما در رابطه با اثر فعالیت‌های حرکتی و ورزشی در پیش‌گیری، مدیریت و درمان اختلال‌های روانی بررسی‌های اندکی انجام شده است (بلومنتهال6، بابیاک7 و کارنی8، 2004؛ کاوراس9 و همکاران، 2007). همین بررسی‌ها فعالیت‌های حرکتی را دارای اثرات سودمندی در کاهش علایم اختلال‌های خلقی مانند افسردگی، اضطراب و استرس گزارش کرده‌اند (آلدانا10، سوتون11 و جکوبسون12، 1996؛ بارتولومو13، موریسون14 و کیکولو15، 2005؛ لاولور16 و هوپکر17، 2001؛ کوزوکا18 و همکاران، 2006؛ دان19، تریودی20 و اُنیل21، 2001؛ دایومیت22 و همکاران، 2005 ). از سوی دیگر سازمان جهانی بهداشت (2009) میزان شیوع کم‌تحرکی را در افراد معمولی بین 60 تا 80% گزارش نموده و آن را یکی از علل مهم تهدید سلامتی در جهان دانسته است. با توجه به اطلاعات اندکی که در زمینه فعالیت‌های حرکتی بیماران روانی وجود دارد، انجام این بررسی در ایران می‌تواند به برنامه‌ریزان بهداشتی جامعه کمک کند تا با آگاهی از میزان کم‌تحرکی بیماران روانی، گروه‌های در معرض خطر جامعه را شناسایی نموده و اقدامات پیش‌گیری‌کننده بهداشتی و درمانی را برای آنان انجام دهند. پژوهش حاضر در این راستا و با هدف بررسی چگونگی فعالیت‌های حرکتیِ ورزشی، روزمره و شغلی بیماران مراجعه‌کننده به مراکز درمانی روانپزشکی زنجان انجام شده است.