ساخت و بررسی کارآیی پنج آزمون تصویری ارزیابی ولع‌ مصرف در معتادان مواد افیونی

: هدف این بررسی، تهیه آزمون تصویری بررسی ولع ‌مصرف در معتادان مواد افیونی با به‌کارگیری شاخص‌های تصویری ایجاد‌کننده ولع مصرف بود. روش: 175معتاد به مواد افیونی در پنج گروه (تزریق هرویین، کشیدن هرویین، استنشاق هرویین، کشیدن و خوردن تریاک و کشیدن کراک)، که طی 11 ماه در سال‌های 1385 و 1386 به مرکز ملی مطالعات اعتیاد ایران مراجعه کرده بودند، در این بررسی شرکت کردند. تهیه آزمون در مراحل زیر انجام شد: استخراج نشانه‌های تصویری ایجاد‌کننده ولع در جلسات تبادل افکار متخصصان و معتادان، دسته‌بندی و تهیه تصاویر تأثیرگذار از لیست نشانه‌ها، رتبه‌بندی شدت ولع ایجاد شده با تصاویر توسط معتادان، دسته‌بندی و چینش نهایی، تهیه آزمون تصویری ارزیابی ولع مصرف کامپیوتری در گروه‌های مختلف معتادان مواد افیونی در پنج گروه، تعیین امتیاز ولع مصرف در معتادان مواد افیونی و بررسی میزان اعتمادپذیری آزمون‌ها در ایجاد ولع مصرف. همه آزمودنی‌ها به پرسش‌نامه ویژگی‌های جمعیت‌شناختی، چک‌لیست علایم محرومیت و مسمومیت مواد، پرسش‌نامه افسردگی بک، آزمون ریون و شاخص شدت اعتیاد پاسخ دادند. داده‌ها به‌کمک روش‌های آمار توصیفی و ضریب همبستگی پیرسون تحلیل شدند. یافته‌ها: میانگین نمرات ولع مصرف القاشده به‌وسیله آزمون‌ها در گروه آزمودنی‌های مصرف‌کننده کشیدنی کراک و مصرف‌کننده تزریقی هرویین به میزان معنی‌داری بالاتر از ولع مصرف در دو گروه مصرف‌کنندگان تریاک بود (21/12=F، 001/0p<). آزمون تعقیبی توکی تفاوت میانگین نمرات ولع مصرف را در مصرف‌کنندگان هرویین با تریاک (89/27=I-J ، 001/0p<) و در مصرف‌کنندگان کراک و تریاک (89/27=I-J ، 001/0p<) معنی‌دار نشان داد. بررسی میزان پایایی نتایج به‌دست آمده در آزمون‌های ولع مصرف به‌وسیله دو روش آلفای کرونباخ و دونیمه‌سازی، نشانگر پایایی خوب آزمون در بیشتر آزمون‌ها (به‌جز مواردی از آزمون‌های تریاک) بود. میزان ولع مصرف با سن (26/0- =r ، 001/0p<) و طول دوره سوءمصرف مواد ارتباط منفی (23/0- =r ، 01/0p<) و با نمره ترکیبی مشکلات خانوادگی شدت اعتیاد ارتباط معنی‌دار داشت ( 18/0=r ، 05/0p<). نتیجه‌گیری: با تهیه آزمون ارزیابی ولع مصرف در گروه‌های مختلف معتادان مواد افیونی، که از اعتبار و پایایی مناسبی برخوردار باشد، می‌توان به شناسایی بیشتر ویژگی‌های این پدیده به‌کمک روش‌هایی چون تصویربرداری عملکردی مغز و ارزیابی پیش از دوره‌های درمانی و پس از آن و تعیین میزان موفقیت پروتکل‌های درمانی در کاهش ولع مصرف یاری رساند. هم‌چنین با این روش می‌توان رابطه پدیده ولع مصرف با سایر ویژگی‌های بیماری اعتیاد را بررسی کرد.