اگر نگاهی به ادبیات موضوع بهرهوری نیروی انسانی و عوامل مؤثر بر آن بیاندازیم، بهطور معمول توصیههایی برای جلب مشارکت کارکنان بهچشم میخورد و نتایج پژوهشهای مرتبط با این موضوع نیز اغلب، فرضیهی تأثیر مثبت مشارکت کارکنان در بهبود بهرهوری آنان را مورد حمایت قرار میدهد، امّا چرایی این تأثیر کمتر مورد توجه بوده است. این نوشتار تلاش دارد تا چگونگی تأثیرگذاری مشارکت بر بهرهوری کارکنان را در قالب یک مدل بیان کند. پژوهش انجام شده از دید ماهیت مسئله اکتشافی، توصیفی و تببینی، از دید هدف کاربردی و از دید نحوهی گردآوری اطلاعات، توصیفی از نوع همبستگی است. گفتنی است از تحلیل عاملی مرتبهی اول و دوم برای بررسی اجزای مدل پژوهش استفاده شده و مدل نهایی اندازهگیری مربوط به تحلیل عاملی تأییدی با استفاده از روش معادلههای ساختاری بهدستآمده است. نتایج نشان میدهد که توسعهی نظام مشارکتی در سازمان، به شکلگیری گروهی از پیشبرندهها که بهعنوان پیشبرندههای جوهری و رویهای نامیده میشوند، منجر شده و این پیشبرندهها بهبود شاخصهای بهرهوری نیروی انسانی را بههمراه خواهند داشت. فرضیههای موجود در این خصوص در گمرک جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی قرار گرفتهاند تا مدل پیشنهادی پژوهش در یکی از مهمترین سازمانهای اقتصادی کشور مورد آزمون قرار گرفته باشد. درنهایت ضمن مرور نتایج بهدستآمده از آزمون فرضیههای پژوهش با ذکر سؤالهایی و ارائهی پاسخهای آنان به تبیین نتایج پرداخته شده است.