بشر از زمان یونان باستان به مساله تفکر توجه داشته است. در اروپای باستان تفکرات علمی در علوم ریاضی، زیست شناسی و هم چنین در هنر، بسیار مورد توجه بوده است اما سابقه علمی مطالعه در باره سبک تفکر به نیمه دوم قرن بیستم باز می گردد. افراد با سبک ویژه خودشان در مورد چگونگی انجام کارها فکر می کنند(1). سبک تفکر یکی از ویژگیهای اصلی انسان است(2). سبکهای تفکر ترجیح های شناختی هستند که بر روی نحوه رفتار و احساسات تاثیر می گذارند(3). افراد تنها دارای یک سبک تفکر خاص نیستند، بلکه دارای نیمرخی از سبکهای تفکرمتفاوت هستند و فردی موفق است که سبکهای ترجیحی وی بتواند بین محیط، نیازها و توانایی های وی تطابق ایجاد کند. زمانی بین سبکها، توانایی ها و تقاضاهای محیط ارتباط صحیحی برقرار می شود که افراد بتوانند وظایف خود را به گونه ای انجام دهند که ازسبک ترجیحی خود استفاده کنند یا سبک ترجیحی خود را تغییر دهند. به عبارت دیگر، سبکها می توانند تغییر کنند یا در موقعیتهای خاص، سبکی که دارای کارآمدی بیشتری است، انتخاب شود. استرنبرگ شیوه های متفاوت افراد در پردازش اطلاعات را به عنوان سبکهای تفکر نامگذاری کرده است. وی در نظریه خودحکومتی ذهنی استرنبرگ سیزده سبک تفکر را در قالب پنج بعد کارکردها، فرمها، سطوح، حیطه ها و گرایشها مطرح می کند(4). برای سنجش سبک تفکر از پرسشنامه سبکهای تفکر استرنبرگ و واگنر استفاده می شود.

کارکردها مربوط به ترجیح های فرد در خلق و تعیین کردن ایده ها و قوانین موجود است که شامل سه سبک قضاوتی، اجرایی و قانون گذاری می باشد. فرمها به صور ت مدیریت خود و برقراری هدف تعرف می شود و شامل چهار سبک تک محوری، مرتبه محوری، مقوله محوری و بی محوری است. سطوح به ترجیحات فرد در مواجهه به مشکلات به صورت جزئی یا کلی اشاره دارد و دارای دو سبک موضعی و کلی است. حیطه ها به ترجیح دادن تنهایی یا عضو گروه بودن مربوط می شود و دارای سبکهای درونی و بیرونی است. گرایشها به ترجیحات فرد در نیازمندی به اصالت و قوانین موجود اشاره می کند که شامل سبکهای آزادمنشانه و محافظه کارانه است(5).

ژانگ و استرنبرگ بر اساس نظریه خودحکومتی ذهنی، سیزده سبک تفکر را در قالب سه نوع سبک تفکر تقسیم بندی کردهند: نوع اول، مثبت و انطباقی است و شامل سبکهای قانون گذاری، قضاوتی، مرتبه محوری، کلی و آزادمنشانه می باشد. نوع دوم منفی و کمتر انطباقی و مشتمل بر سبکهای تفکر اجرایی، موضعی، تک محوری و محافظه کارانه است. نوع سوم، دارای بار ارزشی متغیری است. بار ارزشی بر اساس نیاز به وظایف یا موقعیت تغییر می کند، نه مثبت است و نه منفی و شامل سبکهای درونی، بیرونی، بی محوری و مقوله محوری می شود(6).

معرفی پرسشنامه سبکهای تفکر استرنبرگ و واگنر

منظور از سبکهای تفکر نمره ای است که از طریق نسخه کوتاه شده پرسشنامه سبکهای تفکر استرنبرگ و واگنر که در سال 2007 توسط البرزی و استوار تنظیم شده است، به دست می آید. پرسشنامه سبکهای تفکر استرنبرگ و واگنر سه نوع سبک تفکر را که مشتکل از 13 مولفه می باشد، مورد سنجش قرار می دهد. سبک تفکر نوع اول از پنج مولفه تشکیل شده و به وسیله 23 گویه مورد سنجش قرار میگیرد. مولفه های تشکیل دهنده آن شامل سبکهای تفکر قضاوتی(5 گویه)، قانون گذاری(4 گویه)، کلی(4 گویه)، مرتبه محوری(5 گویه) و آزادمنشانه(5 گویه) است. نمره گذاری هر گویه بر اساس مقیاس هفت بخشی از نوع لیکرت صورت می گیرد. چنانکه نمره 1 به گزینه "اصلا در مورد من صادق نیست" و نمره 7 به گزینه " در مورد من بسیار صادق است" تعلق می گیرد(15). البرزی و استوار روایی پرسشنامه سبکهای تفکر را از طریق تحلیل عاملی احراز نمودند. در این پژوهش عامل اول شامل سبکهای تفکر قانون گذاری، قضاوتی، کلی، آزادمنشانه و درونی، عامل دوم شامل سبکهای تفکر اجرایی، موضعی، محافظه کارانه، مرتبه محوری، بی محوری و بیرونی و عامل سوم شامل سبکهای تفکر مقوله محوری و تک محوری بود.

تعدادی از نمونه سوالات پرسشنامه سبکهای تفکر استرنبرگ و واگنر:

1- ترجیح می دهم به جای پرداختن به سوال کلی به مسائل خاص و ویژه بپردازم.

2- هنگامی که کاری را شروع می کنم، دوست دارم عقاید و افکارم را با دوستان و همکلاسانم در میان بگذارم.