پرسشنامه حل مساله هپنر -35 سوالی

این پرسشنامه توسط هپنر و پترسون(1982) برای سنجش درک پاسخ دهنده از رفتارهای حل مساله شان و چگونگی واکنش افراد به سمائلی که با آن مواجه می شوند، تهیه شده است که 35 ماده دارد و یک مقیاس خودارزیابی در حل مساله می باشد. نمرات بالا در این مقیاس نشانگر فقدان آشنایی با مهارتهای حل مساله می باشد. پرسشنامه حل مساله بر مبنای چرخش تحلیل عاملی دارای 3 زیر مقیاس مجزاست:

1 اعتماد به حل مسائل(PSC): که شامل 11 عبارت (5-10-11-12-19-23-24-27-33-34-35) می باشد. نمرات بالا در آن کمبود یا فقدان اطمینان فرد به توانمندی ها و خودکارآمدی خود نسبت به حل مسائل را نشان می دهد.

 2- سبک گرایش-اجتناب(AA): با 16 عبارت (1-2-4-6-7-8-13-15-16-17-18-20-21-28-30-31) اینکه فرد تمایل به حل مساله داشته باشد یا اینکه از آن اجتناب کند را می سنجد که نقش بسیار مهمی در رفتارهای بعدی فرد در تعریف مساله و تلاش برای حل آن دارد. کسب نمرات بالا در این مولفه نشان دهنده تمایل به اجتناب از مواجهه با مسائل می باشد.

3- کنترل شخصی(PC): 5 عبارت (سوالات 3-14-25-26-32) را در بر می گیرد که گزارش نمرات بالا در آن بر فقدان کنترل فرد بر هیجانات و رفتار شخصی در هنگام پرداختن به حل مسائل شخصی دلالت دارد. عبارات (9-22-29) سوالات اضافی است که برای اهداف پژوهشی طراحی می شود . نمره گذاری نمی شود.

این پرسشنامه بر مبنای 6 سطح لیکرت با نمرات پاییین که نشان دهنده بالاترین سطح آگاهی از توانایی های حل مساله است. شامل (1-کاملا موافقم 2-به طور متوسط موافقم 3-اندکی موافقم 4- اندکی مخالفم 5-به طور متوسط مخالفم 6-کاملا مخالفم) می باشد. برای پیشگیری از سوگیری در پاسخ دهی 15 عبارت شامل(11-34-1-2-4-15-17-21-30-3-14-25-26-32) به صورت معکوس نمره گذاری می شود. نمره کل پرسشنامه از جمع نمرات همه پاسخها به دست می آید. دامنه نمرات ممکن برای هر یک از زیرمقیاسهای به ترتیب اعتماد به حل مسائل از 11 تا 66، سبک گرایش –اجتناب از 16 تا 96 و کنترل شخصی از 5 تا 30 نمره را می تواند در برگیرد. دامنه نمره کل از 32 تا 192 نمره می باشد. کسب نمرات بالاتر در این مقیاس بیانگر کمبود آشنایی با مهارتهای حل مساله و نقص توانایی فرد در این مهارت است ونمرات پایینتر میزان بیشتر آشنایی فرد با مهارتهای حل مساله سازنده را نشان می دهد. این پرسشنامه در واقع یک مقیاس خودارزیابی از میزان آشنایی و آگاهی فرد از مهارتهای حل مساله خود می باشد.

این پرسشنامه را هپنر و پترسون (1982؛ به نقل از هپنر و همکاران، 2002) با چندین نمونه از آزمودنی ها تنظیم و آزمایش کرد که همسانی درونی نسبتا بالایی با مقادیر آلفا برای مقیاس کلی 90/0 و در هر یک از خرده مقیاسهای اعتماد به حل مساله، سبک گرایش-اجتناب و کنترل شخصی به ترتیب 85/0، 84/0 و 72/0 گزارش کرد. در بررسی روایی آن هپنر و پترسون(1982) نشان دادند که ابزار سازه هایی را اندازه گیری می کند که مربوط به متغیرهای شخصیتی و به طور بسیار قابل ملاحظه ای مرکز کنترل می باشد.همچنین پایایی نمره کل پرسشنامه از طریق بازآزمایی در فاصله دو هفته ای در دامنه 83/0 تا 89/0 گزارش دادند که بیانگر این است که این پرسشنامه ابزاری پایای برای سنجش توانایی حل مساله است(هپنر و پترسون، 1982). جهت بررسی روایی این پرسشنامه در تحقیقات مختلف از روشهای مختلفی استفاده شده است. هانگ و فلورس[1](2011) در بررسی روایی مقیاس PSI  روش تحلیل عاملی تاییدی –مدل دو سطحی[2]-را مورد استفاده قرار دادند. این مدل در صورتی از برازش و انطباق مطلوبی برای داده ها برخوردار است که از شاخصهای زیر برخوردار باشد(خی دو بهتر است که معنادار نباشد)، (کمتر از 3 باشد)، (CFI :95/0 و یا بزرگتر باشد)، (CFI: بهتر است 95/0 و یا بزرگتر باشد)،(خطای انحراف معیار -  - SRMRبهتر است که 05/0 و یا کمتر باشد)، (RMSEA: 05/0 و یا کمتر باشد).

خلاصه ای از مدل آماری دوسویه تحلیل عاملی تاییدی

همانطور که در جدول دیده می شود نتایج بدست آمده در پژوهش هانگ و فلورس(2011) حاکی از برازش مطلوب مدل می باشد.

هپنر و پترسون(1988؛ به نقل از هانگ و فلورس ، 2011) در بررسی روایی سازه مقیاس، شواهدی مبنی بر روایی افتراقی این مقیاس با مولفه های هوش کلامی و کمی از مقیاس [3]SCAT-سری دوم ابزارهای آزمون آموزش و پرورش[4] (1979)- بدست آوردند. آنها همبستگی های بسیار کوچکی میان مولفه های PSI و مولفه های آزمون مذکور گزارش دادند. همبستگی های بدست آمده به ترتیب عبارتند از:

مولفه اعتماد به حل مساله(r=0/10-0/08)، مولفه گرایش-اجتناب(r=0/12-0/11)، مولفه کنترل شخصی(r=0/09-0/15). همچنین(هپنر و پترسون، 1982؛ به نقل از مک نایر و الیوت[5]، 1992) در بررسی روایی افتراقی بین PSI و مقیاس خودتعیین گری اجتماعی همبستگی بسیار پایینی بین آنها گزارش کردند. ولی میان نمرات PSI با نمونه هایی از رفتارها و گرایشات همراه با حل مساله همبستگی مثبت بدست آورد که آن را به عنوان روایی مقیاس PSI می داند. هانگ و فلورس(2011) روایی سازه مقیاس را با همگرایی آن با پرسشنامه سبکهای مقابله ای لازاروس و فولکمن(1984) با گزارش همبستگی بین سه مولفه پرسشنامه مهارتهای حل مساله(PSI) و دو مولفه پرسشنامه سبکهای مقابله (مقابله مساله مدار و مقابله هیجان مدار) تایید کرد. همبستگیهای بدست آمده در سه گروه مورد پژوهش عبارتند از:

مقابله مساله محور با مولفه گرایش- اجتناب(r=0/27,0/25,-0/20,p<0/01) و با مولفه اعتماد به حل مساله (r=0/23,0/31,-0/16,p<0/05) در ارتباط می باشد ولی با مولفه کنترل شخصی ارتباط معناداری نشان نداد. همچنین مقابله هیجان مدار با مولفه گرایش- اجتناب و اعتماد به حل مساله همبستگی معناداری نشان نداد ولی با کنترل شخصی(r=0/25,-0/27,-0/29,p<0/05) همبستگی معناداری نشان داد.لارسون و همکاران(1994؛ به نقل از هانگ و فلورس، 2011) در ارزیابی روایی PSI ارتباط مثبتی میان عوامل اضطراب حرفه ای[6] و فعالیتهای حل مساله[7] و خودکارآمدی تحصیلی[8] (به ترتیب 37/0، 38/0 و 37/0)بدست آوردند.

این پرسشنامه توسط رفعتی و با راهنمایی خسروی در سال (1375) ترجمه شد. روایی محتوایی آن به طریق صوری با نظرسنجی از 10 نفر از اساتید دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه الزهراء تهران احراز شد و پس از یک پیش آزمون بر روی 15 دانش آ»وز مورد بررسی قرار گرفت و سوالات دارای ابهام به صورت روان تری بازنویسی شدند، سپس در پژوهشی که بر روی 150 دانش آموز صورت گرفت آلافی کرونباخ آن با ضریب 68/0 گزارش شد(بذل، 1383). در تحقیق خسروی، درویزه و رفعتی(1377) سطح اعتبار پرسشنامه را با آلفای کرونباخ 83/0 تا 89/0 نشان داده است. پایایی آن توسط محقق در پژوهش حاضر 76/0 به دست آمد.

منابع فرعی:

Heppner, P.; Pretorius, T. B.; Wei, M. & Lee, D.(2002). Examination the generalizability of problem-solving  appraisal in the black south African. Journal of Counseling Psychology, 49(4),484-498.

Huang,Y. P.,& Flores, L. Y.(2011). Exploring the validity of the problem-solving Inventory With Mexican American High School Students. Journal of Career Assessment, 19(4), 431-441.

منبع اصلی:

مرتضایی، زینب(1390). بررسی شیوع اهمالکاری تحصیلی در دانشجویان فردوسی و رابطه آن با میزان آشنایی با راهبردهای یادگیری و مهارت های حل مساله. پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، دانشگاه فردوسی مشهد.