هوش معنوی برای حل مشکلات و مسائل مربوط به معنای زندگی و ارزشها مورد استفاده قرار می گیرد و سوالهایی همانند" آیا شغل من باعث تکامل من در زندگی می شود؟" و یا آیا در شادی و آرامش روانی مردم سهیم هستم؟" را در ذهن ایجاد می کند هوش معنوی دست کم پنج مهارت و کارآیی دارد که می توان بخشی از دانش پایه را دربر می گیرد و به رفتارهایی بینجامد که سازگاری با محیط را به دنبال دارد.

ویژگیهایی که لازمه هوش معنوی هستند، احتمالا در کنار توانایی ها و فعالیتهای دیگری قرار دارند که عبارتند از: دعا کردن، تعمق،رویاها و تحلیل رویاها، باورها و ارزشهای دینی و معنوی، شناخت و مهارت در فهم و تفسیر مفاهمی مقدس و توانایی داشتن حالات فرروندگی به عنوان مثا، بعضی از حقایق قدیمی مانند آزار نرساندن در تقویت هوش معنوی مطرح می باشد. همچنین مسائل معنوی ممکن است شامل مواردی  از قبیل تفکر در مورد سوالات وجودی مانند وجود زندگی پس از مرگ، جستجوی معنا در زندگی، علاقمندی به و به عبارت دیگر تعمق موثر، رشد حس هدفمندی زندگی، رشد رابطه با خود، هماهنگی یا قدرت برتر و نقش آن در زندگی خود می باشد. همچنین نوبل و وگان معتقدند که مولفه های هشت گانه ای که نشاندهنده هوش معنوی رشد یافته هستند عبارتند از: درستی و صراحت، تمامیت، تواضع، مهربانی، سخاوت، تحمل، مقاومت و پایداری و تمایل به برطرف کردن نیازهای دیگران.  برای سنجش هوش معنوی از پرسشنامه هوش معنوی عبدالله زاده استفاده می شود.