حافظه شرح حال[1] جنبه ای از حافظه است که با یادآوری حوادث که به صورت شخصی تجربه شده اند، مرتبط می باشد. این نوع حافظه برای عملکرد انسان ضروری است و به طور مؤثر منجر به یک احساس فردی از خود، حفظ جهت در زندگی و پیگیری اهداف در سایه حل مسائل گذشته می گردد. حافظه شرح حال معنایی، بخشی از حافظه شرح حال می باشد و با حافظه رویدادها و موضوعات مربوط به خود شخص ارتباط دارد[1].
حافظه شرح حال در زمینه های بسیار متنوعی مورد بررسی قرار گرفته است. پژوهش ها به بررسی ماهیت و کارکرد آن [3،2]، عوامل اجتماعی مؤثر در رشد اولیه آن [5،4]، فرآیندهای زیربنایی مربوط به چگونگی رمزگذاری، بازیابی و فراموشی رویدادها[7،6]، نقش آن در سازماندهی احساس فرد از خود[4،8] و جنبه هایی که از آسیب های نورولوژیکی متأثر می گردند پرداخته اند[9].
مقیاس تجدید نظر شده تأثیر رویداد: مقیاس تجدید نظر شده تأثیر رویداد (IES-R)[2] یک پرسشنامه خودسنجی 22 ماده ای است که فراوانی نشانه های پس از سانحه، اجتناب، برانگیختگی بیش از حد و علائم آزاردهنده را(در خرده مقیاس های جداگانه) و در طول یک هفته اخیر می سنجد. همسانی درونی این آزمون بالا(آلفای کرونباخ، 92/0-79/0) و پایانی آزمون بازآزمون آن خوب است. این آزمون به عنوان ابزار سنجش درماندگی پس از سانحه دارای اعتبار بالای است گرچه باید تأکید شود که ابزار تشخیصی PTSD نمی باشد. در این مطالعه، IES-R در ارتباط با تجربه جنگ اجرا و تکمیل گشت.
مقیاس تاثیر حوادث[1] در سال 1979 توسط هورویتز و همکاران ابداع شد(1). این آزمون در ابتدا جهت بررسی تاثیر سوگ در افراد مختلف مورد استفاده قرار می گرفت ولی به تدریج جهت انواع مختلف آسیب مورد استفاده یافت(2).
مقیاس تاثیر حوادث اولین ابزار تشخیصی استرس پس از سانحه[2] بود و قبل از این که معیارهای تشخیص اختلال استرس بعد از سانحه در DSM-III مشخص شود، ابداع گردید و البته فاقد بعد برانگیختگی اختلال استرس پس از سانحه بر طبق معیارهای تشخیصی DSM-IV می باشد(2).
نسخه تجدید نظرشده[3] IES(IES-R) در سال 1997 توسط Weiss و Marmar طبق معیارهای DSM-IV طراحی گردید. این نسخه تجدید نظریافته شامل بعد برانگیختگی[4] نیز می باشد(3).
IES-R شبیه به IES بوده و یک ابزار خودگزارشگر[5] است که شامل سه بعد اصلی افکار مزاحم[6]، برانگیختگی و اجتناب[7] می گردد. این ابزار شامل 22 ماده است که 7 ماده اضافه بر 15 ماده IES دارد. از این 7 ماده، 6 ماده آن مربوط به بعد برانگیختگی بوده و یک ماده دیگر آن مربوط به افکار مزاحم است. پاسخ دهندگان فراوانی تجربه هر علامت ا در عرض هفت روز گذشته از 0(هرگز) تا 4(خیلی زیاد) تکمیل می نمایند(4).
در مورد ویژگی های ابزار (اعتبار و پایایی) تحقیقات متعددی انجام شده است. برای مثال نسخه های چینی، فرانسوی و آلمانی آن اعتبار یابی شده اند(5-8). بعد از زلزله بم ، نیاز به یک ابزار مناسب جهت بررسی اثر مداخلات روانشناختی ضروری می نمود و بررسی پایایی و اعتبار آزمون IES-R در راستای همین هدف صورت گرفت.
مقیاس تجدید نظر شده تأثیر رویداد وایس و مارمر (IES-R)
هدف: ارزیابی ابعاد درماندگی ذهنی به هنگام مواجهه با رویدادهاي خاص در زندگی (اجتناب، افکار ناخواسته، و بیش انگیختگی)
شیوه تکمیل: جدول زیر ، فهرستی از نظرات افراد از مشکلاتی است که گاهی پس از رویداد فشارزا داشته اند. لطفاً تمام موارد را علامت گذاري نموده ، و مشخص نمایید که این اظهارات در طول 7 روز گذشته تا چه حد براي شما ناراحت کننده بوده است. اگر این موارد در 7 روز گذشته براي شما ناراحت کننده نبوده است، ستون " هرگز " را علامت گذاري نمایید.
|
ردیف
|
عبارات
|
هرگز
|
به ندرت
|
گاهی
|
اغلب
|
بشدت
|
|
1
|
هر یادآورنده اي موجب بازگشت احساسات در مورد آن می شد.
|
|
|
|
|
|
|
2
|
نمی توانستم راحت بخوابم.
|
|
|
|
|
|
|
3
|
چیزهاي دیگري مرا مجبور به فکر کردن در مورد آن می کرد.
|
|
|
|
|
|
|
4
|
احساس میکردم زود عصبی و خشمگین می شوم.
|
|
|
|
|
|
|
5
|
سعی کردم زمانی که در مورد آن فکر کردم یا چیزي موجب یاد آوري آن می شد، احساساتی و ناراحت نشوم.
|
|
|
|
|
|
|
6
|
حتی زمانی که قصد نداشتم در مورد آن فکر کنم به فکرم می آمد.
|
|
|
|
|
|
|
7
|
اینگونه تصور میکردم که آن اتفاق نیفتاده یا حقیقت ندارد.
|
|
|
|
|
|
|
8
|
از چیزي که یادآور آن بود دوري می کردم.
|
|
|
|
|
|
|
9
|
تصاویري از آن مرتب به ذهنم می آمد.
|
|
|
|
|
|
|
10
|
بسیار بی قرار بودم و به آسانی می ترسیدم.
|
|
|
|
|
|
|
11
|
سعی می کردم درباره اش فکر نکنم.
|
|
|
|
|
|
|
12
|
می دانستم که هنوز احساسا ت زیادي در مورد آن دارم ، اما تا به حال به آن نپرداخته ام.
|
|
|
|
|
|
|
13
|
تا حدي در مورد آن احساس بی حسی یا کرختی می کردم.
|
|
|
|
|
|
|
14
|
رفتار و عواطف من طوري بود که گویا در آن زمان بسر می بردم.
|
|
|
|
|
|
|
15
|
به سختی می توانستم به خواب فرو روم.
|
|
|
|
|
|
|
16
|
امواجی از احساساتی قوي در مورد آن داشتم.
|
|
|
|
|
|
|
17
|
سعی می کردم آنرا از حافظه خود پاك کنم.
|
|
|
|
|
|
|
18
|
در تمرکز کردن اشکال داشتم.
|
|
|
|
|
|
|
19
|
یادآوري آن موجب واکنشهاي بدنی مانند عرق کردن، مشکلات تنفسی، تهوع و یا تشدید ضربان قلب می شد.
|
|
|
|
|
|
|
20
|
در مورد آن خواب می دیدم.
|
|
|
|
|
|
|
21
|
احساس گوش به زنگ بودن و هشیاري داشتم.
|
|
|
|
|
|
|
22
|
سعی می کردم در مورد آن صحبت نکنم.
|
|
|
|
|
|
*************************************
روش نمره گذاری و تفسیر
این پرسشنامه دارای 22 سوال بوده و هدف آن ارزیابی ابعاد درماندگی ذهنی به هنگام مواجهه با رویدادهاي خاص در زندگی (اجتناب، افکار ناخواسته، و بیش انگیختگی) است. طیف پاسخگویی آن از نوع لیکرت بوده که امتیاز مربوط به هر گزینه در جدول زیر ارائه گردیده است:
|
گزینه
|
هرگز
|
به ندرت
|
گاهی
|
اغلب
|
بشدت
|
|
امتیاز
|
0
|
1
|
2
|
3
|
4
|
پرسشنامه فوق دارای سه بعد بوده که سوالات مربوط به هر بعد در جدول زیر ارائه گردیده است:
|
خرده مقیاس
|
سوالات مربوطه
|
|
اجتناب
|
5، 7، 8، 11، 12، 13، 17، 22
|
|
افکار ناخواسته
|
1، 2، 3، 6، 9، 16، 20
|
|
بیش انگیختگی
|
4، 10، 14، 15، 18، 19، 21
|
برای بدست آوردن امتیاز مربوط به هر بعد، مجموع امتیازات سوالات مربوط به آن بعد را با هم جمع نمایید. برای بدست آوردن امتیاز کلی پرسشنامه، مجموع امتیازات همه سوالات را با هم جمع کنید. نمرات بالاتر کل پرسشنامه بیانگر میزان درماندگی بالانر است و برعکس.
روایی و پایایی
از نظر روایی پیشبین و محتوا طبق یافته هاي وایس و مارمر (1997)، خرده مقیاس بیش انگیختگی در ارتباط با تروما از روایی پیشبین خوبی برخوردار است و خرده مقیاسهاي افکار ناخواسته و اجتناب که ماده هاي IES (فرم اصلی) می باشند از نظر محتوا تا 85/0 حمایت شدند.
همچنین، در پژوهش وایس و مارمر (1997)، پایائی پرسشنامه یا قابلیت اعتماد آن با استفاده از روش اندازهگیري آلفاي کرونباخ محاسبه شد. معمولاً دامنه ضریب اعتماد آلفاي کرونباخ از صفر (0) به معناي عدم پایداري، تا مثبت یک (1+) به معناي پایائی کامل قرار میگیرد و هر چه مقدار بدست آمده به عدد مثبت یک نزدیکتر باشد قابلیت اعتماد پرسشنامه بیشتر میشود. آلفای کرونباخ برای مقیاس تجدید نظر شده تأثیر رویداد در جدول زیر ارائه شده است:
مقدار آلفای کرونباخ در مقیاس تجدید نظر شده تأثیر رویداد
|
بعد
|
آلفای کرونباخ
|
|
اجتناب
|
87/0
|
|
افکار ناخواسته
|
84/0
|
|
بیش انگیختگی
|
79/0
|
[1] - Impact of Event Scale (IES)
[2] - Post Traumatic Stress Disorder (PTSD)
[3] - Impact of Event Scale-Revised (IES-R)
[4] - Hyperarousal
[5] - Self-report
[6] - Intrusion
[7] - Avoidance
- Weiss, D., & Marmar, C. (1997). The Impact of Event Scale Revised. In J. Wilson & T. Keane (Eds(, Assessing psychological trauma and PTSD. New York: Guildford.
******************************************
[1] - Autobiographical Memory
[2] -Impact of Event Scale-Revised