تأثیر برنامه آموزش مراقبت از خود بر خودکارآمدی بیماران مبتلا به دیابت

مقدمه: دیابت یک مشکل عمده بهداشت عمومی می باشد. طبیعت این بیماری و عوارض ناشی از آن، باعث تحمیل بار سنگین اقتصادی و کاهش کیفیت زندگی بیمار می گردد. از آنجا که برنامه آموزش سبب کاهش مدت بستری بیماران، کاهش هزینه،کاهش مراجعه مجدد بیماران، ادامه مراقبت در جامعه، کاهش مرگ و میر، سلامت روانی بیمار، رضایت از اعضاء تیم مراقبت، بهبود پیامد بیماری و انتقالی آرام و سالم به منزل می گردد، لذا پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر برنامه آموزش بر خودکار آمدی بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 طراحی گردید .

روش: این کارآزمایی بالینی بر روی 70 بیمار مبتلا به دیابت نوع 2، مراجعه کننده به بخش های غدد بیمارستانهای دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شده است. بیمارانی که مشخصات ورود به مطالعه را داشتند به روش در دسترس انتخاب و به دو گروه آزمون و کنترل اختصاص داده شدند. برنامه آموزش برای واحدهای پژوهش در گروه آزمون اجرا شد. این برنامه شامل دو قسمت کلی زمان بستری و مشاوره تلفنی طی 8 هفته بعد از ترخیص بیماران از بیمارستان بود. ابزار جمع آوری داده ها شامل پرسشنامه مشخصات دموگرافیک و بیماری، پرسشنامه خودکارآمدی بیماران دیابتی  DMSES بود که روایی و پایایی آن مورد سنجش و تأیید قرار گرفت و خودکارآمدی بیماران را ارزیابی می نمود، داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمونهای ضریب همبستگی t مستقل و کای دو در سطح معناداری 0/05 ≥ α مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها: نتیجه مطالعه نشان می دهد که پس از اجرای برنامه آموزش، افزایش قابل توجهی در میزان میانگین خودکارآمدی گروه آزمون وجود داشته است و نتیجه آزمون t مستقل، جهت مقایسه دو گروه کنترل و آزمون قبل از اجرای برنامه آموزش و 8 هفته پس از ترخیص نشان می دهد، بین میزان میانگین خودکارآمدی گروه آزمون و کنترل، اختلاف آماری معناداری وجود دارد (P<0/001). نتیجه گیری: اجرای برنامه آموزش باعث ارتقاء خودکارآمدی بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 می گردد . با توجه به اینکه ارتقاء خودکار آمدی در بیماران مبتلا به بیماریهای مزمن از اهمیت بالایی برخوردار است، لذا پیشنهاد می گردد برنامه آموزش بر روی سایر بیماران مبتلا به بیماری های مزمن نیز انجام گردد.

کلید واژه ها: خودکار آمدی، دیابت نوع ۲، آموزش به بیمار

مقدمه

بیماری دیابت به عنوان یکی از مهمترین مشکلات سیستم های بهداشتی در سراسر جهان محسوب می گردد. پیش بینی می شود شیوع دیابت نوع ۲ از ۱۷۱ میلیون نفر در سال ۲۰۰۰ به ۳۶۶ میلیون نفر در سال ۲۰۳۰ افزایش یابد (۱) این بیماری شایع ترین بیماری مزمن در سراسر جهان است (۲) طبیعت این بیماری و عوارض ناشی از آن باعث تحمیل بار سنگین اقتصادی و کاهش کیفیت زندگی بیمار و خانواده وی می گردد (۳) طبق آخرین آمارها نزدیک به ۴ میلیون نفر مبتلا به دیابت در گروه سنی بزرگسال در ایران وجود دارد که بر اساس آمارهای بین المللی هر ۱۵ سال تعداد این بیماران ۳ برابر می شود (۴). انتظار می رود در سالهای آینده شیوع دیابت نوع ۲ بیش از نوع ۱ باشد که علت آن افزایش چاقی و کم تحرکی است (۵)

عوارض بیماری دیابت در بین مبتلایان بسیار شایع و گوناگون است که از این جمله می توان به بیماریهای شریانی محیطی که منجر به آسیب و زخم پا و در نهایت قطع عضو می گردد، اشاره کرد(۶). زخم پای دیابتی عمومی ترین علت بستری در بیماران دیابتی است و باید توجه داشت که درمان آن در سراسر جهان پرهزینه است. در ایالت متحده هزینه درمان زخم پای دیابتی ۷ الی ۱۰ هزار دلار و هنگامی که دچار عارضه گردیده و نیاز به قطع عضو باشد این مبلغ به ۱۰ هزار دلار افزایش می یابد که نشان دهنده هزینه های سنگین بر نظام سلامت جامعه می باشد (۷)

از طرفی بررسی ها نشان می دهند که تعدیل رژیم غذایی یک عامل مهم در درمان همه انواع دیابت است (۸). به طوری که %۳۰ افراد دیابتی با تعدیل رژیم غذایی به همراه ورزش می توانند بیماریشان را کنترل کنند(۹). بنابراین فرد مبتلا به دیابت بعد از تشخیص بیماری باید هر چه سریعتر جهت تعیین یک برنامه غذایی انعطاف پذیر و متناسب با سبک زندگی به یک متخصص تغذیه ارجاع داده شود(۱۰). با این وجود تبعیت از رژیم غذایی دیابتی یکی از مهمترین چالشها در کنترل دیابت است (۹) محققین بر این باورند که اجرای برنامه های آموزشی برای بیماران دیابتی می تواند بر پیروی آنها از رژیم غذایی مؤثر باشد (۳). همچنین برای کاهش عوارض این بیماری اندازه گیری دقیق قندخون به طور مرتب و منظم ضروری است (۱۱). بررسی سطح قندخون به طور روزانه و مداوم اساس کنترل دیابت است و خود پایشی گلوکز خون توسط بیمار با دستگاه گلوکومتر تحول بزرگی در مراقبت از بیماران دیابتی ایجاد نموده است (۱۲)

بررسی های انجام شده نشان می دهد که آموزش نقش عمده ای در ارتقاء سطح آگاهی افراد دیابتی و در نحوه برخورد با بیماری، تغییر نگرش و رفتار خود نسبت به قبل از آن داشته است(13).

از طرفی خودکارآمدی را می توان باورهای فرد نسبت به توانایی های خود و یا اعتقاد به توانایی در انجام رفتارهای خاص در شرایط ویژه دانست .(۱۴) بر اساس نظریه بندورا، خودکارآمدی شامل اعتماد و اطمینان فرد به توانایی در انجام امور خود به طور مطلوب است به طوری که از این طریق فرد به نتایج مطلوب دست می یابد (۱۵)

خودکارآمدی ابزار ارزشمندی برای پرستاران در مراکز بهداشتی درمانی می باشد و ارزیابی خودکارآمدی بیمار توسط پرستاران و ارتقاء آن می تواند سبب افزایش انگیزه بیماران در امر مراقبت از خود شود همچنین ارتقاء خودکارآمدی، امید به زندگی را افزایش داده رفتارهای سلامتی را تعدیل می کند (۱۶) خودکارآمدی بیماران در مورد توانایی خود برای انجام فعالیتهای مربوط به خود عامل پیش بینی کننده معنادار رفتارهای بیمار است (۱۷) پژوهش ها نشان داده اند خودکارآمدی بالا در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ با تنظیم برنامه غذایی اجرای یک برنامه ورزشی منظم و امر مراقبت از خود همراه است (۱۸). برای سنجش خودکارآمدی بیماران دیابتی از پرسشنامه خودکارآمدی بیماران دیابتی استفاده می شود..............

مقاله تأثیر برنامه آموزش مراقبت از خود بر خودکارآمدی بیماران مبتلا به دیابت به صورت تایپ شده در قالب فایل Word آماده شده است که به محض پرداخت موفق لینک دانلود آن در اختیار شما قرار می گیرد.

برای دانلود پرسشنامه خودکارآمدی بیماران دیابتی  DMSES اینجا کلیک کنید.

منبع: فاطمه محمدی نژاد، شادان پدرام رازی، منصوره علی اصغر پور، فریبا تباری، انوشیروان کاظم نژاد. تأثیر برنامه آموزش مراقبت از خود بر خودکارآمدی بیماران مبتلا به دیابت. پژوهش پرستاری دوره ۱۰ شماره ۱ (پیاپی (۳۶) بهار ۱۳۹۴، ۴۱-۳۵