انتظار بهبود عملکرد صنایع دولتی واگذار‏شده به بخش خصوصی: حقیقت یا افسانه؟

دولت جمهوری اسلامی ایران به منظور بهبود عملکرد شرکت‏های دولتی، پس از تصویب قانون برنامه‏ی اول توسعه‏ی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور، به عبارتی از سال 1368، تصمیم گرفت سهام شرکت‏های دولتی را واگذار نماید. در مصوبه‏ی هیئت وزیران روش‏های انتخاب‏شده برای خصوصی‏سازی غالباً از طریق انتقال مالکیت شرکت‏ها برنامه‏ریزی شده است. نکته‏ی حایز اهمیت انتخاب روش بورس به عنوان اولویت روش واگذاری است که تقریباً بنابر دلایل غیر‏اقتصادی و صرفاً به دلیل وجود بازار بورس در ایران از سال 1346 در نظر گرفته شده است. از نظر تئوریک انتظار می‏رود عملکرد شرکت‏ها پس از خصوصی شدن بهبود یابد؛ اما بسیاری از تحقیقات تجربی خارجی در مورد تغییر عملکرد شرکت‏ها بعد از خصوصی‏سازی، نتایج متناقضی را گزارش کرده‏اند. نتایج متناقض به دست آمده از مطالعات پیشین و عدم انجام تحقیق تجربی جامع در ایران، ضرورت تحقیق در مورد بررسی اثرات خصوصی‏سازی را در ایران بیش از پیش آشکار می‏سازد. این تحقیق با هدف ارزیابی تأثیر خصوصی‏سازی از طریق بورس اوراق بهادار بر عملکرد مالی/عملیاتی شرکت‏های دولتی واگذار‏شده انجام شد. در این تحقیق عملکرد مالی/عملیاتی سه سال قبل و سه سال بعد از واگذاریِ 42 شرکت، که حداقل 50% از سهام آن‏ها در فاصله‏ی سال‏های 1368 تا 1386 از طریق بورس اوراق بهادار واگذار شده است، مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد واگذاری سهام، هرچند تا حدودی باعث بهبود سودآوری و بهره‏وری نیروی کار می‏شود، تأثیر قابل ملاحظه‏ای بر بهره‏وری کل عوامل، بهره‏وری سرمایه و گردش مجموع دارایی‏های شرکت‏های واگذار‏شده ندارد.