تفاوت بینایان و نابینایان در روشهای مقوله بندی مفاهیم شناختی

هدف: "مقولهبندي مفاهيم ذهني" يكي از اساسيترين بخشهاي سازندة زبان و شناخت انسان است. هدف پژوهش حاضرپاسخ به اين سؤال است كه آيا روش هاي مقوله بندي شناختي در كودكان گروه نابينا-كمبينا در قياس با بينايان متفاوت است؟ روش: جامعة آماري اين پژوهش را دو گروه دانش آموزان نابينا-كم بينا و بيناي استان هاي قم و يزد تشكيل مي دادند و روش نمونه گيري آن هدفمند با روش همتايابي از جامعة آماري فوق بود. ابتدا گروه نابينايان و در مرحلة بعد افراد بينا، كه به روش همتايابي فردي از نظر عواملي مثل سطح طبقاتي ، شغل و تحصيلات والدين، محل سكونت و موقعيت اقتصادي متناسب با گروه نابينا-كمبينا در نظر گرفته شده بودند، انتخاب شدند. تعداد افراد گروه نمونه، 160 دانشآموز پايههاي اول تا پنجم دبستان بود كه 96 نفرشان بينا، 24 نفر كمبينا و 40 نفر نابينا بودند. يافتهها: نتايج كه به دو صورت كمي (مجذوركا و كراسكال واليس) و كيفي بررسي شده بود، حاكي از بيشتربودن ميانگين رتبة دانشآموزان گروه بينا در روشهاي مقولهبندي مفاهيم شناختي در مقايسه با همتايانشان بود. نتايج نشان داد كه كودكان بينا در مقايسه با همتايان نابينا و كم بيناي خود در روش هاي مقوله بندي براساس خصيصة تعريف كننده، نمونة نمايان (خصيصة ويژهاي) و خصيصة پاية معنا تفاو تهاي معنادار دارند . اين نتايج به اين نكته اشاره داشت كه كودكان گروه بينا به بهترين، تمايز دهنده ترين و اصلي ترين ويژگيهاي مقولهها اشاره كردهاند. در واقع، به تعبير راش، و يژگي هاي افراد بينا نسبت به ويژگي هاي همتايان خود اعتبار رهنمود بيشتري نشان داد. نتايج تحليلهاي كيفي نيز حاكي از آن بود كه تنوع ويژگ يهاي اشاره شده براي مقولهها در افراد گروه بينا در مقايسه با نابينا و كم بينا بسيار بيشتر بوده است. افراد گروه بينا علاوه بر ويژگي هاي اصلي و تمايزدهندة مربوط به مقوله هاي مختلف به ويژگيهاي فرعي نيز اشاره داشتند. نتيجهگيري: توجه به نوع پاسخ هاي متنوع افراد گروه بينا نشان مي دهد كه آگاهي اين دانشآموزان از ويژگي هاي مقوله هابيشتر از همتايانشان است، در حالي كه افراد گروه افراد نابينا و كمبينا گفتار قالبي يا كليشهاي دارند و گويا صرفاٌ بر اساس آموختههاي خود از كتابهاي درسي يا آنچه از طريق ساير سيستم هاي ادراكي فهميدهاند مطالبي را بيان م يكنند. پژوهشگران در تبيين يافتههاي فوق به موارد ديگري همچون محدوديت در نقشة اطلاعات شناختي، ضعف در به خاطر آوردن بيش از يك الگو در يك زمان و فقدان تجربة مستقيم اشاره كرده اند.