روانشناسی سلامت برای سبک مقابله ای در سلامت جسمانی و روانی اهمیت زیادی قائل است و آن را به عنوان گسترده ترین موضوع مطالعاتی در روانشاسی معاصر و یکی از مهمترین عوامل روانی و اجتماعی می داند که رابط بین استرس و بیماری می باشد(14). فرسایش های ناشی از استرس و فشار روانی انگیزه ای ایجاد می کند تا افراد در صدد کاستن از تاثیرات استرس برآیند. به فرایندی که برای مهار ناهماهنگی ادراک شده بین ملزومات و منابع در یک موقعیت استرس زا به کار گرفته می شود، مقابله یا کنارآمدن[1] گفته می شود(آقا محمدیان و پاژخزداه، 1380).

از نظر لازاروس و فولکمن[2](1989) مقابله به تلاشهای رفتاری و شناختی برای پیشگیری، نظم بخشیدن و فرونشاندن تنیدگی اطلاق می گردد. فولکمن و لازاروس(15) مقابله را فرایندی پیچیده می دانند که با توجه به ارزیابی هایی که فرد از موقعیت استرس زا و فشارهای آن موقعیت دارد، تغییر می کند و تلاش های رفتاری-شناختی فعال فرد را در بر می گیرد. سبکهای مقابله فرایندی است که طی آن فرد به اداره خواستهایی می پردازد که فراتر از منابع و توانایی های شخصی بوده و تهدیدکننده هستند. بر اساس این تعریف مقابله یک فرآیند است که بر حسب موفقیت آمیز بودن تلاشهایش تغییر می کند(لازاروس و فولکمن، 1989). از دیدگاه لازاروس و فولکمن(1989) تفسیر و برآورد ما از رویدادها اهمیت بیشتری از خود رویدادها دارد. آنها معتقدند نه رویداد محیطی و نه پاسخ فرد، بلکه ادراک فرد از رویدادهاست که تنیدگی و شدت آن را تعیین می کند. این ادارک شامل آسیبها، تدابیر، تهدیدها، چالشهای بالقوه و توانایی ادراک شده فرد برای مقابله با آنهاست. الگوی شناختی مقابله لازاروس و فولکمن شامل سه وهله برآورد، مقابله و پیامد است. به طور کلی سبک مقابله ای به تلاش های شناختی و رفتاری برای جلوگیری، مدیریت و کاهش تنیدگی اشاره می کند(لازاروس وفولکمن، 1984؛ به نقل از پنلی[3]). انتخاب راه های مناسب در برابر فشارهای روانی ایجاد شده می تواند از تاثیر فشارها بر سلامت روانی بکاهد(کلینکه، 1998). پژوهشکران معتقدند که بیشتر مردم ترجیح می دهند تا از روش های مقابله ای خاصی در موقعیتهای استرس زا استفاده کنند که در واقع مجموع این راهبردها، سبکهای مقابله ای فرد را تشکیل می دهد(16). راهبردهای مقابله ای مجموعه ای از تلاش های شناختی و رفتاری فرد است که در جهت تعیین و تفسیر و اصلاح یک وضعیت تنش زا به کار می رود و منجر به کاهش رنج ناشی از آن می شود(17). هیگینز و اندلر(18) سبکهای مقابله ای را به سه نوع مسئله مدار، هیجان مدار و اجتناب مدار تقسیم کرده اند، که سبک مقابله ای مسئله مدار به رفتارها و شناخت هایی که هدف آنها تغییر موقعیت یا متغیر استرس زا است اطلاق می شود. این سبک مقابله ای دارای 2 مولفه است که مولفه اول آماده سازی است و در آن جستجوی اطلاعات و برنامه ریزی صورت می گیرد و مولفه دوم عمل نام دارد که حل مسئله و مقابله فعال صورت می گیرد و راهبردهایی مثل جمع آوری، سازماندهی و تفسیر اطلاعات را شامل می شود. سبک مقابله ای هیجان مدار رفتارها و شناخت هایی را شامل می شود که در آن هدف تغییر پاسخ فرد به عامل تنش زاست، راهبردهای آن شامل اشتغال فکری با خود، خیالپردازی و تمرکز بر ابعاد هیجانی است. در سبک مقابله ای اجتنابی، فرد با فاصله گرفتن از مسئله استرس زا از آن فرار می کند و در جستجوی حمایت عاطفی و واگذاری مسئولیت مقابله به اطرافیان می باشد. برخی از تقسیم بندی های دو سبک مقابله ای هیجانی و اجتنابی را در یک طبقه مفهوم سازی کرده اند و سبک اجتنابی را به صورت سبک مقابله ای هیجانی در نظر می گیرند(19). الیوت و همکاران(1991) نیز نشان دادند روشهای مقابله ای متمرکز بر مساله، ویژگی افرادی است که سلامت روانی وسازگاری روانی و اجتماعی خوبی دارند(الیوت و گلدشال، 1991).

پرسشنامه راهبردهای مقابله ای لازاروس و فولکمن بر مبنای نظریه لازاروس و فولکمن برای سنجش راهبردهای مقابله­ای ساخته شد. پرسشنامه راهبردهای مقابله­ای لازاروس و فولکمن (CSQ) با 66 سوال است به شیوه لیکرت 4 درجه­ ای نمره­ گذاری می­ شود. پرسشنامه راهبردهای مقابله­ای دارای 8 زیرمقیاس است که عبارتند از:1) مقابله مستقیم؛ 2) دوری­گزینی یا فاصله­ گیری؛ 3) خویشتنداری؛ 4) جستجوی حمایت اجتماعی؛ 5) مسئولیت­ پذیری؛ 6) گریز-اجتناب؛ 7) مسأله گشایی برنامه­ریزی شده؛ 8) ارزیابی مجدد مثبت.

تعدادی از نمونه سوالات پرسشنامه راهبردهای مقابله ای لازاروس و فولکمن 66 سوالی به شرح زیر می باشد:

1-دائم نگران این هستم که باید قدم به قدم چه کاری انجام دهم.

2-من برای آسایش خاطر از همه مشکلاتی که در ذهنم هست، خود را مشغول کار یا فعالیتهای دیگری کردم.

3-من تصور کردم که زمان همه چیز را تغییر خواهد داد، تنها کاری که می­توان انجام داد انتظار است.

همراه پرسشنامه راهبردهای مقابله ای لازاروس و فولکمن تعریف مفهومی راهبردهای مقابله ای و تاریخچه آن را نیز به محض پرداخت، دریافت می کنید.