خلاصه ای از مجموعه درمانهای موج سوم روانشناسی به شرح زیر می باشد در این مجموعه نحوه به کارگیری و برنامه ریزی جلسات درمان توضیح داده شده است. و سایر مطالب مربوط به آنها در 25 صفحه و در قالب فایل WORD توضیح داده شده است.
-درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد
-کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی[1]( MBSR)
- شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی[2]( MBCT)
- رفتار درمانی دیالکتیک
یکی از درمان های شناختی، رفتار درمانی دیالکتیک[3] (DBT)است که در سال 1993 توسط مارشال لینهان به وجود آمد و به شیوه شناختی رفتاری عمل می کند. این درمان در ابتدا برای درمان اختلال شخصیت مرزی استفاده شد که اثر بخشی آن برای درمان این اختلال از سوی انجمن روانپزشکی امریکا هم مورد تایید قرار گرفته است(واگنر[4] و همکاران، 2007).
در این درمان مجموعه ای از اصول بیان می شود که به شکلی موثر به دست اندرکاران حوزه های بالینی در پاسخ به رفتارهای چالش انگیز کمک می کند. DBT ، با 5 دسته راهبرد وسیع، که تمامی آنها شامل دست کم یک جفت خرده راهبرد دیالکتیکی است، شامل می شود (علیلو و شریفی، 1390):
-آموزش مهارت ها در رفتار درمانی دیالکتیک
-مهارت های ذهن اگاهی
- مهارت کار آمدی بین فردی
- مهارت تحمل پریشانی
- مهارت تنظیم هیجانی
-طرحواره درمانی
طرح واره به طور کلی، به عوان ساختار، قالب یا چهارچوب تعریف می شود. در حوزه رشد شناختی، طرح واره را به صورت قالبی در نظر می گیرند که براساس واقعیت یا تجربه شکل می گیرد تا به افراد کمک کند تجارب خود را تبیین کنند. علاوه بر این، ادراک از طریق طرح واره، واسطه مندی می شود و پاسخ های افراد نیز توسط طرح واره جهت پیدا می کنند. طرح واره، بازنمایی انتزاعی خصوصیات متمایز کننده یک واقعه است. به عبارت دیگر، طرحی کلی از عناصر برجسته یک واقعه را طرحواره می گویند(جفری و همکاران،1950؛ ترجمه حمید پور و اندوز، 1389).
-تکنیک های شناختی
تکنیک های شناختی به بیمار کمک می کنند بتوانند برای زیر سوال بردن طرح واره ها، صدای سالمی را در ذهن خودش بوجود بیاورد و بدین ترتیب ذهنیت سالم خود را توانمند سازد. درمانگر به بیمار کمک می کند تا در برابر طرحواره، موضعی منطقی و عقلانی طرح ریزی کند.تکنیک های شناختی عبارتند از(جفری و همکاران،1950؛ ترجمه حمید پور و اندوز، 1389) :
-تکنیک های تجربی
تکنیک های تجربی، دو هدف عمده دارند: الف) برانگیختن هیجان های مرتبط با طرح واره های ناسازگار اولیه و؛ ب) باز والدینی بیمار به منظور بهبود هیجان ها و ارضای نسبی نیازهای بر آورده نشده دوران کودکی.این تکنیک ها عبارتند از(جفری و همکاران،1950؛ ترجمه حمید پور و اندوز، 1389):
- الگو شکنی رفتاری
این مرحله طولانی ترین و در برخی موارد حساس ترین بخش طرحواره درمانی است. بدون انجام این مرحله، احتمال عود اختلال بالاست. بدون تغییر الگوهای رفتاری، حتی اگر بیمار نسبت به طرح واره های ناسازگار اولیه خود بینش پیدا کند و تکنیک های شناختی و تجربی را نیز انجام دهد، اختلال دوباره خودش را نشان می دهد.مراحل الگو شکنی رفتار عبارتند از(جفری و همکاران،1950؛ ترجمه حمید پور و اندوز، 1389):
-درمان فراشناخت
فراشناخت عبارت است از هر نوع دانش و فرایند شناختی که در آن ارزیابی با کنترل شناختی وجود داشته باشد(موسیس[5] و بیرد[6]، 2002). نخستین بار آدرین ولز درمان فراشناختی را مطرح کرد. درمان فراشناختي از طريق تغيير توجه به حذف سبك هاي تفكر ناسازگارانه - به عنوان مانعي در جهت پردازش شناختي و هيجاني طبيعي - پرداخته و انعطاف پذيري در كنترل شناختي را افزايش مي دهد. همچنين، تكنيك ذهن آگاهي گسليده كه با آگاه ساختن از رويدادهاي دروني بدون پاسخدهي به آن ها منجر به ايجاد فرا آگاهي مي شود از جمله تكنيك هاي اصلي اين درمان است(ولز، 2008، ترجمه محمد خانی، 1390).
تکنیک های درمان فراشناختی عبارتند از: تکنیک آموزش توجه؛ تکنیک ذهن آگاهی گسلیده؛ باز تمرکز‌دهی موقعیتی توجه؛ راهبرد سرکوب-عدم سرکوب؛ راهبرد نگرانی و نشخوار فکری (راهبردهای مقابله ای ناکارآمد) و ...
-حساسیت زدایی از طریق حرکات چشم و پردازش مجدد[7] (درمان با روش EMDR)
-درمان EMDR
EMDR درمانی پیچیده و تخصصی برای غلبه بر آثار ضربه عاطفی و تجارب ناراحت کننده آن است که نخستین بار در 1978 از سوی روان شناسی به نام فرانسین شاپیرو[8] مطرح شد. او متوجه شده بود که نگرانی ها و استرس های وی با حرکت چشمانش به طرفین کاهش می یابد. دکتر شایپرو از EMDR برای مقابله با نشانه های ناخوشایندی مانند اضطراب، گناه، خشم، افسردگی، ترس، اختلالات خواب، و بازگشت به خاطرات بد ناشی از واقعه ای تکان دهنده در گذشته استفاده کرد. این شیوه مستلزم بازخوانی واقعه یا رویدادی استرس زا گذشته و برنامه ریزیی مجدد ذهن و جایگزینی باور های منفی با باورهای مثبت و آگاهانه ای است که خود فرد انتخاب می کند(شایپرور، 2001 و 2002).
-جلسات درمان EMDR
در مرحله اول مراجع و درمانگر به بررسی اطلاعات اساسی در مورد تجربه آسیب زا می پردازد. در مرحله دوم درمانگر روش هایی را برای مقابله با هیجانات شدید به مراجع آموزش می دهد تا وی بتواند با هیجاناتی شدید به مراجع آموزش می دهد تا وی بتواند با هیجاناتی که ممکن است طی جلسات درمان دستخوش آن شود مقابله کند. برای مثال از مراجع خواسته می شود مکانی امن، تصویر یا خاطره ای را که در وی احساس آرامش و امنیت ایجاد می کندف در ذهن تجسم کند تا در مواقعی که دچار هیجانات نامطلوب می شود بتواند با استفاده از ان خود را آرام سازد. سپس مراجع هدایت می شود که سه موضوع را دنبال کند(شایپرو و همکاران، ترجمه هاشمیان و همکاران، 1379):
-مراحل درمان EMDR
حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد دارای هشت مرحله ای می باشد. این رویکرد انسجامی از جنبه های مهم انواع زیادی از درمانها همچون روانپویشی، شناختی، رفتاری و تعاملی است. این هشت مرحله شامل تاریخچه مراجع و طرح درمان، آماده سازی، ارزیابی، حساسیت زدایی، کارگذاری، بررسی بدن، انسداد و ارزیابی مجدد است(شایپرو و همکاران؛ ترجمه، هاشمیان و همکاران، 1379).
[1] Mindfulness-based stress reduction(MBSR)
[2] Mindfulness-Based Cognitive Therapy
[3]Dialectical Behavior Therapy
[7] Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR)